第23卷第4期2011年4月化学进展PROGRESSINCHEMISTRYVol.23No.4Apr.,2011收稿:2010年7月,收修改稿:2010年11月*Correspondingauthore-mail:liuym2010@yeah.net;scuhchen@163.com羟基磷灰石作催化剂和催化剂载体的应用张定林1,2赵华文1赵先英1刘毅敏1*陈华2*李贤均2(1.第三军医大学药学院化学教研室重庆4000382.四川大学化学学院有机金属络合催化研究所绿色化学与技术教育部重点实验室成都610064)摘要羟基磷灰石(hydroxyapatite,HAP)[Ca10(PO4)6(OH)2]是一种微溶于水的弱碱性磷酸钙盐,由于其具有强吸附性、表面酸碱可调性和强离子交换性(能与大多数金属离子发生离子交换)等特殊性质可作为催化剂或催化剂载体广泛应用于催化领域。本文综述了羟基磷灰石作为催化剂及催化剂载体在催化领域中的应用,重点综述了羟基磷灰石在氧化反应(醇的氧化、烃的脱氢反应)、还原反应(氢解与加氢)、C—C键的形成反应(Claisen-Schmidt缩合、Michael加成、Knoevenagel缩合、Friedel-Crafts反应、Diels-Alder和adol反应、Heck反应等)等领域的应用。关键词羟基磷灰石载体催化剂应用中图分类号:O621.25;O643.32+2文献标识码:A文章编号:1005-281X(2011)04-0687-08ApplicationofHydroxyapatiteasCatalystandCatalystCarrierZhangDinglin1,2ZhaoHuawen1ZhaoXianying1LiuYimin1*ChenHua2*LiXianjun2(1.DepartmentofChemistry,SchoolofPharmacy,ThirdMilitaryMedicalUniversity,Chongqing400038,China;2.KeyLaboratoryofGreenChemistryandTechnology,MinistryofEducation,InstituteofHomogeneousCatalysis,CollegeofChemistry,SichuanUniversity,Chengdu610064,China)AbstractHydroxyapatite(HAP)isoneoftheweakalkalinecaliciumphosphatewhichslightlysolubleinwater.Ascatalystorcatalystcarrier,itiswidelyusedincatalysisbecauseofitsstrongadsorptionability,surfaceacidityorbasicityandion-exchangeability.Inthisarticle,wesummarizedtheapplicationofhydroxyapatiteascatalystandcatalystcarrierincatalysiswithemphasesontheapplicationofhydroxyapatiteinoxidationreaction,reductionreactionandtheformationofC—Cbond.Theapplicationofhydroxyapatiteinoxidationreactionmainlyincludesoxidationofalcoholanddehydrogenationofhydrocarbons.TheformationofC—CbondmainlyincludesClaisen-Schmidtcondensationreaction,Michaeladditionreaction,Knoevenagelcondensationreaction,Friedel-Craftsreaction,Heckreaction,Diels-Alderandadolreaction.Thereductionreactionincludeshydrogenolysisandhydrogenation.Keywordshydroxyapatite;carriers;catalysts;applicationsContents1Introduction2Oxidationreactions2.1Oxidationofhydrocarbon2.2Oxidationofalcohol2.3Otheroxidationreactions3FormationofC—Cbond3.1Michaeladditionreaction3.2Knoevenagelcondensationreaction3.3Claisen-Schmidtreaction,Friedel-Craftsreaction,Diels-AlderreactionandHeckreaction·688·化学进展第23卷3.4OtherC—Cbondformationreactions4Reductionreactions5Conclusionandoutlook1引言羟基磷灰石(hydroxyapatite)[Ca10(PO4)6(OH)2]是一种微溶于水的弱碱磷酸钙盐,简称HA或者HAP,属六方晶系,其结构为六角柱体,与c轴垂直的面是一个六边形,a、b轴的夹角为120°,晶格参数为a=b=0.9421nm、c=0.6882nm。正常Ca/P原子比为1.67,属于磷酸钙陶瓷中的一种生物活性材料。羟基磷灰石作为催化剂载体及催化剂有如下优点:(1)具备强的离子交换性,羟基磷灰石能与大多数金属离子发生离子交换,根据此性质能制备高分散、稳定的负载型金属催化剂;(2)表面酸碱可调性,在制备羟基磷灰石过程中,可以通过调节钙磷比来调节羟基磷灰石表面的酸碱性,以满足不同催化反应的需要;(3)羟基磷灰石表面具有丰富的羟基,具备强吸附性,能被带极性官能团的有机化合物所修饰,故能较好地负载带极性官能团的有机金属化合物。羟基磷灰石作催化剂或催化剂载体广泛应用于氧化反应(包括醇的氧化、烃的脱氢反应等)、还...